Kunst kan genezen, laat Anushthan zien
Kunst kan genezen, laat Anushthan zien
Door: Hizir Cengiz
Aan de muur bij ons thuis hangt geen kunst. Wel groeide er tot voor kort, zoals bij meer huizen in de Schilderswijk, schimmel aan het plafond en op de binnenmuren van onze kamers: grote, donkere vlekken.
Aan huiskamers kun je zien wie in het huis woont: een eenzame man, een groot gezin, een gebroken gezin, een kunstenaar. En het soort huizen reflecteert de ziel van een wijk. Bij ons in de buurt lijken de huizen opeengestapeld en aan elkaar geplakt, slecht onderhouden, uitgeleefd. Wat je dus ook kunt zeggen voor de hele de wijk.
Van huis uit is mij geen interesse voor kunst bijgebracht. Terwijl kunstinstellingen op een steenworp afstand liggen. Met vrienden luisterden we naar teksten van rappers en keken we naar wat kunst op straat.
Zo zijn er meerdere straten vernoemd naar kunstschilders en hangt er boven de straatnaambordjes een portret of een werk van de schilder. Hier en daar is een stukje gevel bespoten met graffiti, of er hangt een groot mozaïekwerk. ‘Wereldkunst’ staat er bij. En op de hoek van de Wellingtonstraat hangt een levensgroot, rood autootje aan een muur, waarvan ’s avonds de verlichting aangaat.
Langzaamaan heb ik zelf de waarde van kunst ontdekt. Vooral die van literatuur. Dat je soms jezelf herkent in boeken, dat ze je een schuilplaats bieden, een ontsnapping aan het bestaan – dat in de kern eenvoudig is, maar waarvan wij zelf een moeizame klus maken.
En van Fazle Shairmahomed leerde ik onlangs dat kunst ook kan genezen.
Fazle is danser en een van de vijf Artists in Residence. Binnen het project Homegrown van theater De Vaillant leren de artiesten eigen theaterprogramma’s te maken. Twee jaar lang worden de artiesten begeleid, met financiële steun en een coach. Het is een duwtje in de rug. Want De Vaillant wil voor hen een springplank zijn naar (nog) meer bekendheid.
Een van de programma’s die Fazle onlangs maakte – samen met Farah Rahman – is Anushthan, een dekoloniserend ritueel. Hij voerde het uit in de grote zaal van De Vaillant. Zijn mededanser was Devika Chotoe.
De voorstelling is door hen gemaakt, zoals de foldertekst luidt, ‘in naam van onze voorouders die contractarbeid en het kolonialisme hebben overleefd en in opstand kwamen tegen de uitbuiting, onderdrukking en dehumanisering’. De genezing is broodnodig, volgens de makers. ‘De mechanismen en effecten uit het koloniale verleden zijn nog steeds voelbaar’, zeggen de makers. Anushthan was ‘een gezamenlijk moment om healing tot stand te brengen’.
De dansvoorstelling begint met Devika die henna klaarmaakt op haar altaar, wat onderdeel blijkt te zijn van een ritueel. Daarna loopt ze rond met de henna in een glazen schaal en smeert ze het bij sommige leden uit het publiek in hun handpalm.
Omringd door het publiek maakt Fazle schokkende bewegingen met zijn hele lichaam. De demonen, de pijn, het verleden hebben zich genesteld in zijn lichaam. Zijn geest en lichaam zijn duidelijk niet in harmonie met elkaar. Devika trekt hem omhoog, brengt hem tot rust. Ze toont de kracht van de vrouw.
Aan het eind van de voorstelling raakt Devika vanachter haar altaar in ontroering, terwijl zij naar Fazle kijkt. Eindelijk kan hij als een mens bewegen. Hij wervelt rond. Hij draagt een zwarte rok. Het doet me denken aan een derwisj, een ronddansende soefigeestelijke. Een derwisj wervelt rond om zich met zijn gedachten los te trekken van de wereld. Dat helpt hem dichter bij God te komen. Fazle lijkt zich ook van iets los te trekken. Misschien wel van de last die zijn voorouders droegen, waarvan de littekens ook bij hem nog voelbaar zijn.
Minutenlang wervelt Fazle rond. Steeds sneller. Nog vlugger. Zijn hart klopt in zijn keel. An3, artiestennaam van Andrie van de Kuit, maakt live elektronische muziek. We horen een groep paarden die voorbij stampt, de donder, niet ver weg.
De voorstelling is hypnotiserend, je blijft kijken, het raakt je. Andere bezoekers ervaren het ook zo, vertellen ze me na afloop.
Dekolonisatie is een voor mij ondoorgrondelijk en – gezien mijn leeftijd en achtergrond – niet meteen herkenbaar verhaal. Ik weet er weinig van. Dat ik toch geraakt wordt, zegt veel over de kracht van kunst en van de makers. Maar het is niet het verhaal achter de voorstelling of het stuk an sich dat me ontroert. Het is vooral de urgentie die Fazle uitstraalt, de drang die hij voelt om zichzelf te genezen, om het verhaal van dekolonisatie te vertellen, die me bij de keel grijpt.
